Bewijsmateriaal

Aangezien Gineke nog steeds geen verblijfsvergunning heeft en dus nog de toeristenstatus geniet, was zij deze week weer aan de beurt om haar tijdelijke rijbewijs te verlengen. En omdat ik niet iedere keer weer een beroep wilde doen op mijn zus voor de facilitering van mijn mobiliteit, leek het mij verstandig om mee te gaan en voor mezelf ook maar een licentie te scoren. Met het oog op het snel naderende einde van de Ramadan (de raad van wijze mannen had te kennen gegeven te verwachten dat de maan elk moment de gewenste vorm of maat zou kunnen aannemen) had ik de wekker op een zeer ongunstig tidstip moeten instellen. Na een kort nachtje en twee mokken van de blanke Iraanse chichorei-koffie (een kopje is lekker, drie ochtenden achter elkaar twee mokken drijven een mens haast tot wanhoop) zaten we dus met een mistig hoofd in de auto op weg naar het Bureau. Zigzaggend tussen de stoffige witte Landcruisers door, wist Gineke het laatste vrije plaatsje op de parkeerplaats tegenover gebouw van de ordehandhavers te confisceren. Naar aanleiding van de rijstijl en rijvaardigheden van de inwoners van Doha, die ik tot nu toe had geobserveerd, zou je kunnen conluderen dat ze in Qatar iedereen die erom komt vragen zonder uitvoering van wat voor test dan ook direct een rijbewijs mee naar huis geven. Ik zou er snel genoeg achter komen dat dit een zeer grove misvatting is.
In plaats van direct de slagboom van het Bureau te passeren, liepen we eerst een klein kantoortje binnen, waar enkele Afrikanen van achter evenveel linkshandige typmachines, met arabische tekens op de haperende hamers, formulieren in zaten te vullen. De vaste man die op voorgaande expedities de belangen van Gineke had behartigd bleek niet aanwezig, waardoor we bij een andere Afrikaan aan het bureau kwamen te zitten. Ik zeg bureau, maar het was meer een grote afgeschreven kantinetafel, waar er nog drie van in het kantoortje stonden. Elk voorzien van een afwijkende vorm en maat bureaustoel die betere tijden en betere plaatsen had gekend. Verder stond er aan het eind van het kantoortje (pak 'em beet 15 vierkante meter) een soort van balie (twee aaneen geschoven kantinetafels) met daarachter een derde Afrikaan die belast was met bedienen van een antieke kopieermachine en een oud Russische namaak polaroid-camera, ten behoeve van het ter plekke maken van de benodigde pasfoto's.
Wij trekken er dus twee witte plastic ex-tuinstoeltjes bij, plaatsen ze strategisch ten opzichte van de airco en geven de man opdracht om voor ons de formulieren klaar te maken voor twee rijbewijzen (dos). Gineke was goed voorbereid en had alle benodigdheden (foto's, leeg vel met onderaan de hadtekening van Eric, die garant staat voor zijn toeristische vrouw en haar broer, kopie van het paspoort inclusief pagina met visum etc.) bij de hand. De man doet zijn ding, denkt wat langer na als hij onze namen moet omzetten in arabische tekens, voor mij wordt door de copyshop-neger snel een setje kopieen van het paspoort geregeld en we zijn klaar voor vertrek. "Hoeft hij geen foto's?" "Maak je niet druk, komt goed." De Afrikaan gaat ons voor richting het Bureau aan de overkant van de straat.
Aan de overkant van de straat weet ik niet wat ik zie. In de brandende zon (42 graden schoon aan de haak) staat een rij mensen waarvoor de Efteling op een willekeurige dinsdag in juli de rechterarm van sneeuwwitje zou willen afstaan. Grote groepen Indiase en Pakistaanse bouwvakkers, Arabieren, zowel in jurken als in spijkerbroeken, gesluierde vrouwen met kinderen, verdwaalde europeanen, mannen in goedkope pakken, alles wat je maar wilt staat er te wachten en praat in talen waarvan ik het bestaan nooit had vermoed. Onze Afrikaan loopt onverbiddelijk de rij voorbij naar binnen en positioneert ons respectievelijk in vierde en vijfde positie van de deur waarachter vermoedelijk de felbegeerde licenties worden uitgereikt. Indianen achter ons schreeuwen dat we in de rij moeten aansluiten en dat zij er al vanaf 6 uur staan, voor ons worden door de poortwachter die de chief of police moet voorstellen mensen die wel twee uur of langer in de rij hebben gestaan weggestuurd naar diverse Bureaus aan de andere kant van de stad en ik kan geen kant op: de Afrikaan heeft mijn papieren en ik heb geen idee wat er van mij verwacht wordt in deze chaos. De chief ruikt mijn angst en stuurt me terug naar een plek verder terug in de rij. Vanwege haar vrouw-zijn vinden enkele moslims en hindoes dat Gineke natuurlijk niet in de rij hoeft te staan en proberen haar aan te moedigen om de poortwachter daar op attent te maken. Zij ziet haar kans, grist mijn papieren uit de handen van de Afrikaan en waagt het erop. Uiteraard weet ook de chief dat een vrouw niet hoort te wachten en hij laat haar met mijn papieren naar binnen. Wanneer ik binnen enkele ogenblikken door de Afrikaan weer vooraan gezet ben ziet de chief ineens dat hij met een europeaan te maken heeft en verandert zijn houding. Hij kijkt naar mijn lege handen en vraagt: "Yes dear, how can I help you?" Ik wijs met mijn duim naar de Afrikaan achter me, die vervolgens in het arabisch vertelt hoe de vork in de steel zit (??). Ook hij mag naar binnen. Mij wordt verteltd dat ik buiten dien te wachten.
Vanuit de schaduw van de portiek zie ik weer de lange rij wachtenden, voornamelijk mannen, Indieers, arbeiders. Een man die een Nederlander zou kunnen zijn wordt door andere nederlander-achtige, die de indruk wekt hier regelmatig te komen, naar de deur gebracht en ook hij mag naar binnen. Na een minuut of tien staat Gineke weer naast me. De Afrikaan is binnen gebleven met de papieren en wij kunnen terug naar het typ-kantoortje in afwachting van wat gaat komen. Gineke heeft gevraagd of ze mijn pasfoto's moet gaan halen, maar onze Afrikaan heeft verzekerd dat het niet nodig is en dat het goed gaat komen, dus we gaan terug naar het gekoelde hok. Na een minuut of tien verschijnt er een Afrikaan in de deur, die we tot dan nog niet hadden gezien. Gineke denkt in eerste instantie dat het een van de concurenten is, die ons wil wegkapen van onze Afrikaan en wil hem wegsturen, maar het blijkt een handlanger die mijn rijbewijs komt ophalen. Ik geef hem het rose geval en hij RENT er vandoor richting het Bureau.
Weer een kwartier later verschijnt de man weer in de deur. "You come, take eyetest!" roept hij me toe. Op onnavolgbare wijze beent hij voor me uit, ditmaal zonder te rennen, maar nog steeds in een fors tempo. Ik volg hem in zijn kielzog naar de zijkant van het rijbewijzen gebouw, waar de rij buiten als sneeuw voor de zon blijkt verdwenen. De deur van het gebouw is dichtgegaan: meer aanvragen worden vandaag niet meer behandeld. Mijn Afrikaan staat voor een deur met spiegelglas te praten, vermoedelijk met zijn vriend die binnen staat. Na enkele onverstaanbare zinnen worden ineens mijn papieren onder de deur door geschoven. Meteen snelt mijn Afrikaan weer voor me uit, de andere kant van het gebouw in, een trap op, naar een ruimte waar weer de CHAOS heerst. Hij loopt direct naar een balie duwt iedereen opzij en gooit mijn papieren voor de neus van de klerk. Deze bedient een paar knoppen (ik zie hem duidelijk de knop female indrukken, ziet hij mij aan voor het zwakke geslacht?), hetgeen resulteert in een kaartje met een nummer. Ik krijg het via de Afrikaan in handen: A23, onderaan staan de letters V.I.P. Zie daar het mysterie van de knoppen. Er blijken drie soorten nummers, A, B en C, die corresponderen met drie groepen wachtenden. Op stoeltjes waarmee de wachtruimte is gevuld zitten honderden mensen, sommigen slapen. Ik zie een Indiase bouwvakker met nummer C284 in zijn handen.
In de serie A staat net nummer A19 - kantoor 4 op het bord, dus dat schiet lekker op. Mijn Afrikaan vraagt of ik Johannes Petrus ben. Dat klopt. Dan vraagt hij of ik de man op de pasfoto in zijn hand ben. Ik zie een man van een jaar of 40, 45, met een iets lichtere kleur haar dan de mijne en een bril. Dat klopt niet. Mijn Afrikaan kijkt nog eens naar de foto, nog eens naar mij, nog eens naar de foto, twijfelt en grijpt zijn telefoon. Het bord vertelt me dat ik aan de beurt ben en als ik richting kantoor 4 loop zie ik vanuit mijn ooghoeken dat mijn Afrikaan direct begint te bellen.
In kantoor 4 staan een stuk of 5 mannen voor het bureau van een arabier door elkaar heen te roepen. Ik loop naar binnen. Ik ben ondertussen alle schaamte en onzekerheid voorbij en kijk de man verontwaardigd doch dwingend aan (V.I.P.). Hij gebaart me te gaan zitten en roept tegen vier mannen tegelijk dat ze een nummer moeten halen. De vijfde krijgt een paar stempels en handtekeningen op een paar formulieren, die ogenschijnlijk niks met rijbewijzen te maken hebben, en verlaat kamer 4. De arabier kijkt me nu voor het eerst aan en spreekt de gevleugelde woorden: "cover one eye". Dat doe ik en hij start een projector die enkele rijen steeds kleiner wordende letters en cijfers op de achterwand van de vierde kamer doet verschijnen. "Read." Nog voor ik de kans krijg de vierde van de gigantische letters van de eerste rij voor te lezen heeft hij alweer op de knop gedrukt. "Other eye." Weer vier letters ter grote van een neonreclame aan een goedkoop hostel in Parijs en de projector gaat weer uit. De man die al die tijd niet op of om heeft gekeken, maar slechts verdiept was in een of ander rapport zegt niks. "Are we finished?", vraag ik en de man zegt zonder zijn ogen van het rapport af te wenden: "OK". Hij pakt een papier, zet er hier en daar een stempel en een krabbel op, reikt het me aan (tweede oogcontact): "Goodbye".
Buiten staat mijn Afrikaan op me te wachten. Hij loodst me door de mensenmassa naar buiten, de trap af en loopt weer naar de zijdeur met het spiegelglas, pakt mijn testresultaat aan en zegt dat ik weer in het kantoor kan wachten. Vijf minuten later staat hij in de deur: "Now you take pictures". Ze durfden het kennelijk toch niet aan, dus draagt hij de copyshop-neger op mijn pasfoto's te nemen. Hij doet dat vier keer, in een zin, voor de duidelijkheid: "Hij moet foto's hebben hij moet foto's hebben hij MOET foto's hebben HIJ moet foto's hebben". De neger laadt zijn flitser, maakt een laatste kopie (klanten van alle nationaliteiten, rangen en standen lopen ondertussen af en aan bij de typisten) en zegt dat ik voor het blauwe(!) doek moet gaan zitten. In 1 beweging pakt hij de camera, gebaart met zijn andere hand dat ik iets naar rechts moet kijken, geeft de kopie met dezelfde hand aan een andere klant en drukt gelijktijdig de knop in. Ik geeft de 15 riaal aan mijn Afrikaan, die gooit ze voor de neger op de balie en RENT met de foto's naar buiten.
Tien minuten later staat ineens de Afrikaan die al die tijd binnen in het rijbewijzenkantoor is geweest in de deur. Hij heeft tientallen pasjes en formulieren in zijn hand, zoekt die van ons er tussenuit en overhandigt ze aan Gineke. Tja, duurde wat langer, nieuwe procedures, zo legt hij uit. De mijne is een fantastisch exemplaar (voor de liefhebber op aanvraag te bezichtigen vanuit mijn portemonnee) met Arabische opschriften, mijn naam feilloos overgenomen vanuit mijn paspoort (die van Gineke heeft wederom een spelfout) en in het hoekje een digitale afdruk van een van de nog verse polaroids (scheef!). De twee (?) overgebleven foto's krijg ik ook nog terug. Op zichzelf al een schouwspel: twee keer zoveel lichaam als kop staat erop, bewogen en niet scherp, en bij een van de twee heeft de neger iets te snel het folietje eraf getrokken, waardoor het grootste gedeelte van het blauwe gordijn en de helft van mijn kop er niet op staan. In plaats daarvan zie je een soort gele vlek.
Onze Afrikaan vraagt, behalve de prijs van het paspoort, twee keer zoveel servicekosten als normaal, hetgeen neer komt op tweehonderd riaal (=40 euro). Gineke vraagt waar dat voor nodig is, maar bedenkt zich dan dat het ook wel twee keer zolang geduurd heeft en geeft ze alsnog. Ik denk nog: Langer wachten en meer betalen, hier klopt iets niet, maar houd bij nader inzien mijn mond. Met een gelukzalig gevoel en mijn rechterhand stevig om de licentie geklemd loop ik zwetend naast mijn zus naar de Audi. In een uitgelaten stemming verlaten we de parkeerplaats in een vloeiende slalombeweging.